Januari 1945
1 januari: Een hele scène bij Oom Jan. Een mooi begin in het nieuwe jaar. René de Fransoos heeft het hele zaakje aangebracht bij Kip. Ze zitten lelijk in de penarie. Hij heeft alles verteld wat er die drie maanden is voorgevallen. Volgens Kip zal het nog wel goed aflopen. Maar het is lang niet zeker. Het speelde zich bij Sleiderink, ’n Grootn Spölman af.
2 januari: Vannacht alles omsingeld bij Oom om half drie. De hele familie moest in de slaapkamer en er werd door ongeveer 15 Moffen en Gestapo naar vuurwapens gezocht, aber niets gevonden. René was zelf aan de spits. Schandalig. Tot een uur moest alles bewaakt worden, daarna zou de SD komen, maar er is gelukkig geen SD geweest. En waarschijnlijk is alles afgelopen. Er is veel geklauwd.
4 januari: Vandaag hevige luchtgevechten boven Agelo. Het was een hels lawaai. Er waren veel Spitfires in het gevecht. Zes Duitse jagers neergehaald en waarschijnlijk 1 Engelse jager. Bij het Kanaal ligt er één, in het Asbrook in Rossum 2, bij Hakenberg aan de Oldenzaalsestraat.
We zijn gerantsoeneerd met de electrische stroom en wel op 6 KWh per maand.
5 januari: Vanmorgen vlogen de jagertjes al weer vroeg. Opslagplaats van Niehues en Düting en het spoor gebombardeerd in Nordhorn.
Vanmiddag weer geweldig schieten. Een Duitse auto bij Tiedhof voor de deur beschoten. Auto kapot. Geen slachtoffers.
De toestand in de grote plaatsen is heel erg. Er is een geweldige hongersnood. Ze krijgen 1 ½ wittebrood in 14 dagen; het derde deel van wat wij hebben. Vlees krijgen ze 1 ons.
Van de week is er een Wehrmachtwagen van de Ortskommandantur naar Schiedam gegaan om jenever te halen. De wagen zit vol pakjes en levensmiddelen die aan diverse pastorieën in Hilversum, Amersfoort, Amsterdam en Rotterdam worden bezorgd. Er zijn 6 personen meegegaan.
6 januari: Gisteravond oliebollen gegeten bij Piest. Echt ouderwets. (Piest was douanier en woonde aan de Oostwal). Het vriest weer, nadat het slechte ijs allemaal mooi weggedooid is. Vanmiddag weer schaatsen.
7 januari: Vandaag is er een brief voorgelezen van de Bisschop over hongersnood in het westen en over het opnemen van kinderen.
Vanmiddag auto uit Schiedam terug. De hongersnood in het westen is ontzettend. De Wehrmachtswagen was bestormd door kinderen en zelfs rijke mensen vroegen om een boterham. Ze hebben 3 dagen alleen 2 sneetjes brood gegeten. Al het andere hebben ze weggegeven.
10 januari: Verschillende mensen komen lopend van Amsterdam, Den Haag en andere plaatsen om eten te halen en zo’n 40 seminaristen zijn vanuit Utrecht met een Wehrmachtswagen naar hier gekomen en bij verschillende mensen ondergebracht. Vanmiddag een meisje uit Amsterdam gesproken die met een anti-lek was gekomen om voor haar zieke moeder eten te halen.
Maandag 15 januari wordt de IJssellinie gesloten. Alleen de brug bij Zwolle blijft nog voor de voedselvoorziening en de Wehrmacht open.
In de Noord Oost Polder waar verschillende Hollandse jongens moeten dorsen, wordt hen iedere keer wijsgemaakt dat de vracht bestemd is voor het westen, maar steeds gaat het in de tegenovergestelde richting.
12 januari: Secretaris op toernooi! Hij ziet het geld dat allemaal is voorgeschoten voor de Luftwaffe weer terug te krijgen. Het gaat goed. Het meeste is binnen.
De briefjes voor zieken die in aanmerking komen voor 6 KWh stroom zijn binnen.
Het heeft geweldig gesneeuwd; er ligt een heel pak. De winterdienst druk in de weer.
19 – 25 januari: Verslag van de vorderingen aan de diverse fronten in Rusland, Duitsland, België.
26 januari: Gisteren huiszoeking bij de schoenwinkels. Bij J. Hulshof nog wat gevonden.
Vanmiddag uitbetalen van Splitterboxen- en voerloon voor de Luftwaffe die in november hier was. Ootmarsum is bijna Feindfrei. Zondag zijn de Moffen van de Stellung Kuiperberg afgezwaaid, wat ik een echte opluchting vond, daar ze maandag juist weer een Mädel moesten hebben. Dus geen telefoontje van de Hauptmann.
De Meisjesschool is weer leeg. Alleen de Ortskommandatur is er nog. Wachtmeister Strummel lijkt wel gek met zijn licht. Hij controleert ’s avonds bij verschillende personen of er licht brandt.
30 januari: Vannacht luchtgevecht boven Ootmarsum. Het was een schieten van de andere wereld. Hij kwam van richting Oud Ootmarsum. Kogels bij Bank door de bedden en kasten. Bij Budde een kruik in bed stuk geschoten. Om ca. half één twee bommen laten vallen bij Davids voor de deur en bij Harmsen. Grote ravage! Onderwijzeres van Davids kon eerst niet gevonden worden. Om ca. 3 uur lijk gevonden onder de trap. Huis van Sanders, Silderhuis, Heupink, Hofman, Harmsen kapot. Bij Harmsen is het hele woonhuis weggeslagen; toch allen ongedeerd eruit gekomen. Toon Silderhuis (Loman) zwaar gewond. Hij heeft een arm eraf en is waarschijnlijk totaal blind. Johan Heupink eveneens zwaar gewond aan het hoofd. Verschillende slachtoffers waren bij Steinmeijer ondergebracht. De dokters wisten niet wie het eerst en laatste te helpen. Toon naar het ziekenhuis Oldenzaal gebracht met de truck van Johan Polman. Juffrouw Heupink had een grote gapende wond aan de arm. Hofman gewond aan het hoofd. Nog verschillende andere slachtoffers naar het ziekenhuis alhier. Bij ons de ruiten van de woonkamer en voorkamer kapot. Het is een troosteloze aanblik als je door de stad komt. Overal de etalages en andere ruiten eruit.
31 januari: Op het gemeentehuis loopt het de hele dag door: de ene moet glas of hout hebben en de andere is alles kwijt. Burgemeester en Straatsburg de hele dag druk om de ongeveer 80 daklozen onder te brengen. Op de Kuiperberg en in het kantoor bij Beek (politie-opper) worden er ook wat ondergebracht. De huizen worden meest dichtgespijkerd met board of planken, daar er lang geen glas genoeg is. Verschillende daken hebben er ook flink wat van langs gehad. De N. H. Kerk is ook zwaar beschadigd.
Vorige week ongeveer 200 paar schoenen in beslag genomen, wat nu mooi van pas komt. Maandag geen stroom en water. Geen nieuws van het front.
Johan Heupink overleden.
Luchtgevecht
Op 30 januari 1945 schreef Annie Velthuis in haar dagboek: “Vannacht luchtgevecht boven Ootmarsum. Het was een schieten van de andere wereld. Hij kwam van richting Oud Ootmarsum. Kogels bij Bank door de bedden en kasten. Bij Budde een kruik in bed stuk geschoten.”
Mede naar aanleiding van dat éne zinnetje dat Annie schrijft over de kogels bij Bank, zijn meer gegevens verkregen en wist Annie Budde (Hermans oudere zus) het volgende te vertellen.
“Wij hadden rond die tijd het huis overvol mensen. Onze Bob en Fred die van het seminarie thuis waren, hadden twee collega studenten meegebracht. De andere broers en zussen waren thuis en dan was er nog, zoals gebruikelijk een aantal onderduikers. Deze hadden we in de oorlogsjaren regelmatig over de vloer. Maar ze bleven nooit erg lang. Om veiligheidsredenen moesten zij nogal eens van adres wisselen.
Midden in de nacht van 30 op 31 januari 1945 werd ik ineens opgeschrikt door hevig vliegtuiggeronk. Meteen daarop hoorde ik schieten. Het was een vreselijk en angstaanjagend lawaai en volgens ons was op dat ogenblik een luchtgevecht boven Ootmarsum aan de gang.
Ook de anderen werden al spoedig wakker van het lawaai. Opeens hoorden we kogels inslaan, maar konden toen nog niet zien waar ze terecht waren gekomen.
Vader en moeder waren eveneens uit bed gekomen en daarbij had vader ontdekt dat hun bed aan het voeteneind doornat was. Hij sloeg de dekens terug en zag dat het water uit de kruik was gelopen. Hij mompelde nog iets van “Niet goed dichtgedraaid” en zette daarop de kruik aan de kant.
Ondertussen hoorden we opeens een paar harde knallen. Die werden veroorzaakt door bominslagen. Zoals we even later hoorden waren die bommen bij het Bergplein neergekomen. Het schieten was daarna afgelopen en ook het geronk van vliegtuigmotoren stierf weg.
Toen het bij ons wat rustiger was geworden, gingen we net als zovele inwoners van Ootmarsum naar het Bergplein om te kijken wat de bommen daar hadden aangericht. Ik herinner me een enorme ravage. Kapotte huizen, gewonden die werden weggedragen en mensen die hulp probeerden te bieden.
Nadat we weer thuis waren gekomen, gingen we naar bed. De andere morgen stapte vader uit bed en pakte zijn pantalon die zoals altijd achterop de rand van het bed, zo’n ouderwets ledikant hing. Opeens zag hij dat er een groot gat in de broekspijp zat en toen hij verder keek, zag hij eenzelfde groot rond gat in de achterkant van het ledikant zitten. Meteen ging hem een licht op. Hij pakte de kruik die hij ’s nachts aan de kant had gezet. In die kruik zat een grote deuk en aan de onderrand zat een gat. Verder lag vóór het bed een kogel.
Het was duidelijk. Tijdens de nachtelijke schietpartij was een kogel ons huis binnengedrongen, was dwars door de broekspijp gegaan en was op de stevige koperen waterkruik afgeketst. Wij realiseerden ons dat het leven van onze ouders aan een zijden draadje had gehangen. Als die waterkruik daar niet had gelegen, was één van hen zeker geraakt door de kogel.
Bij ons werd daarna altijd gezegd dat die kruik bewaard moest blijven en dat is tot op de dag van vandaag gebeurd. De kogel die vóór het bed lag is zoekgeraakt. Dat is ook het geval met de kogels die we later op zolder vonden. Daar was turf opgeslagen en wanneer we daarvan een aantal voor de kachel naar beneden haalden, kwam er af en toe zo’n kogel tevoorschijn.”
Dit spannende verhaal kreeg ik als kind ook te horen en het gaatje in het ledikant sprak zeer tot mijn verbeelding. Het bed kwam uiteindelijk op de zolder van ’t Hazelrot (Wortelboerstraat) terecht en ik herinner me dat ik het toch wel een beetje eng vond om in dat bed te slapen.
Februari 1945
1 februari: Goede berichten: De Russen vliegen vooruit en staan op 90 km van Berlijn.
2 februari: Vanmiddag Juffrouw Davids begraven. Veel volk. Toon Loman blijft misschien blind. Maakt het tamelijk goed.
3 februari: Vandaag een zwarte dag. Juist ca. 5.00 uur telefoon gehad uit Bentheim. Theodor van de Broek, vader van 4 kinderen bij Fliegerangriff (jagers die hier juist overheen vlogen) om het leven gekomen. Moet bericht worden gestuurd aan zijn vrouw.
Even later bericht dat Frans uit Delden vanmorgen gestorven is. Jammer voor hem, hij wou zo graag leven: 21 jaar. Toon Loman ligt erg slecht.
Het was een verschrikkelijke week: 3 doden uit Ootmarsum in 5 dagen van die oorlog. Je wordt hoe langer hoe banger voor de vliegtuigen.
10 februari: Vandaag weer bommen gevallen in Enschede. Ook in Deventer, vooral de binnenstad. Ongeveer 40 doden.
Het is hier goed verduisterd in Ootmarsum. Iedereen heeft schrik voor dat vliegtuig dat iedere avond rondcirkelt om te spioneren of er ook licht uitstraalt.
Woensdag naar Delden geweest, naar de begrafenis. Ontzettend veel volk.
De mensen uit het westen (vooral Utrecht) stromen steeds meer deze kant uit om nog wat eten te bemachtigen. In Utrecht een bontjas uitsluitend te ruilen tegen aardappelen.
13 februari: Jo Schipper, vluchtelinge uit Rotterdam bij Tante Ida gekomen. Met een groentewagen zijn ze met 33 man naar Twente gekomen. Vanavond gezellig Vastenavond gevierd!
16 februari: Gisteren veel Tiefflieger. (Laagvliegende jagers die op alles schieten wat zich op de wegen bevindt). Vijf maal luchtalarm in Oldenzaal.
Vandaag weer de hele dag vliegtuigen. Het is prachtig voorjaarsweer en het is een mooi gezicht al die witte condensstrepen kris kras door elkaar. Ze vliegen richting Ruhrgebied.
Van de fronten weinig nieuws. We hebben nu om de andere week ’s morgens stroom of ’s middags. Kwart over 10 afgesloten tot 6 uur.
Maart 1945
2 maart: De hele provincie Limburg is vrij.
4 maart: Het klooster is ontruimd om dienst te doen als lazaret. 30 Meisjes moeten worden gevorderd voor reinigingswerkzaamheden. Vervelend werk. Bericht rondgestuurd voor gereedhouding. Verschillende boeren moeten zich eveneens gereed houden bij eventueel vervoer vanaf het station.
Burgemeester vanmiddag naar Oldenzaal voor een bespreking. Denekamp moet 100 man leveren ten behoeve van graafwerk; Ootmarsum 40. Gisteravond laatste oproep rondgebracht. Verschillende personen lagen al in bed en bij het horen van het aankloppen moesten de mannelijke personen eerst worden weggestopt, voordat er een deur werd opengedaan.
Naar Enschede geweest vanmiddag. Eerst een uur wachten voor Oldenzaal in verband met luchtalarm. Een groep van ca. 50 man passeerde ons juist bij de rondweg. Het waren allen Rotterdammers die uit Duitsland kwamen en weer teruggingen naar Rotterdam. Allen natuurlijk opgewekt al moesten ze ook naar Hengelo lopen en bijna uitgeput waren. Lies naar de quarantaine geweest waar juist vier jongens weer aankwamen uit Duitsland, gaten in de voeten, halve schoenen aan en onder de luizen.
De hongersnood in het westen neemt steeds toe. Gisteren zijn 35 kinderen uit Utrecht aangekomen, die ondergebracht worden bij boeren en verschillende burgers. Verschillende kinderen waren broodmager. Het sterftecijfer in die plaatsen neemt steeds toe. In Rotterdam in één week 300 kinderen, meest zuigelingen gestorven. Kisten worden er niet meer gebruikt; alleen huurkisten met een losse bodem. Volgens Jo Schipper, evacué uit Rotterdam, betaalden ze voor 1 pond rundvlees graag f 50,–.
9 maart: Het 3e Amerikaanse leger onder Generaal Petton is bij Remagen de Rijn overgetrokken. De Amerikanen ondervinden bijna geen tegenstand meer.
11 maart: Lies 19 jaar. Ondanks alles een echt gezellige middag en avond gehad. Kapelaan Hakewessel mooi gemediteerd (scherp).
12 maart: Vanmorgen mijnheer Gortemaker de kast uitgekeerd door secretaris en Udes (opper) wegens luiheid. Hij wil niet naar Denekamp om te graven.
Vanmiddag een wagen vol angstvluchtelingen die in september uit Denekamp naar Duitsland zijn gevlucht (NSB) op doorgang naar hun Heimat. Per Wehrmachtwagen zijn ze van Ootmarsum naar Denekamp gebracht.
16 maart: Gisteravond razzia geweest in Tubbergen, ongeveer 10 personen opgepakt en naar Almelo gebracht. Nieuws van de fronten: “This is the voice of America calling the people of Holland.”
Prinses Juliana wordt morgen in Washington verwacht. Dokter van Mook brengt verslag uit over de toestand in bevrijd Nederland. Het is hier nog lang niet rooskleurig. Er wordt lang niet genoeg hulp geboden. Al het transport wordt beschikbaar gesteld voor het militair. Het moreel van de bevolking gaat achteruit. Over bezet gebied wil hij maar niets zeggen. Hier is de nood het hoogst. Als het zo doorgaat, is de oorlog straks gewonnen en de vrede verloren. Het graven in Denekamp is weer afgelopen. Gelukkig nog steeds geen lazaret.
22 maart: Burgemeester vandaag 12 ½ jaar getrouwd. Een echt fijne dag gehad. Raadszaal mooi versierd met wat de natuur ons op het moment geeft. Een wandeling gemaakt met de hele club naar de Knalhut van Toon. Schitterend voorjaarsweer.
Enschede vanmiddag erg gebombardeerd, Nordhorn eveneens, Gronau gisteren. Er hing een dikke rook aan de horizon.
23 maart: De Tommy’s vliegen vandaag onophoudelijk en lang niet hoog. Vooral de Tiefflieger (8) zijn de hele dag in de lucht. Iedere keer geruchten dat de Engelsen onder Montgomery bij Emmerich over de Rijn zouden zijn.
24 maart: De geallieerden zijn over de Rijn. Over de Duitse zender klinken waarschuwingen. Kinderen kunnen geëvacueerd worden, maar de ouderen moeten blijven om hun Heimat te verdedigen. Duitsland is totaal uitgemergeld. In het oosten vechten de Russen en in het westen rukken de geallieerden op.
Vanmiddag om 6 uur zware Bombenangriffe op vliegveld Twenthe. De ene formatie na de andere denderde hier overheen. Ongeveer 8 keer gooide de laatste van de formatie een Angriffzeichen uit, waarna de hele troep de bommen liet vallen. Jammer van de Hollanders die daar werken.
Om half vijf heeft Stummel gebeld over de drie meisjes die bericht hadden gekregen op last van de Ortskommandant. Niemand had zich gemeld en zodoende deelde hij even mee, dat wanneer ze er om vijf uur niet waren ze onmiddellijk naar Duitsland zouden getransporteerd worden. Ze hebben zich wel gemeld, maar willen er niet heen. Hoe dat nog weer zal aflopen?
27 maart: Bij Dinxperlo zijn de geallieerden de Hollandse grens overgestoken. Ook Aalten zou vrij zijn.
Gisternacht bijna niet geslapen van het lawaai. Honderden wagens trokken hier langs richting Duitsland. Wel 210 paarden en veel huifkarren passeerden hier rond 12.00 uur.
28 maart: Het Duitse leger heeft de terugtocht aanvaard. Het is een onordelijk geheel. Bij Reuwer kregen ze gisteren inkwartiering van generaal Meijer-Boermans, maar vanmiddag is meneer weer opgekrast met zijn majoor en verdere aanhang. Het was wel interessant: 5 telefoontoestellen en een schildwacht voor de deur. De generaal die zeker nattigheid voelt gaat “Ins Gebirge” naar Beieren.
Onze beste vriend Stummel is vanmiddag naar het front gegaan. Wat een opluchting dat die lelijke rotmof van het toneel verdwenen is. Vannacht lelijk in de rats gezeten, vanwege een Duitse spion.
29 maart: Vannacht grote terugtrekkende troepen. Lange files van vrachtwagens, boerenwagens, rupswagens en andere vervoermiddelen trekken van Almelo en Oldenzaal richting Lage.
De Moffen die hier tegenover (kazerne) en in de villa van Kirch en de PTT lagen zijn naar Duitsland vertrokken. Gelukkig, want je kon niet slapen van dat akelige seinapparaat.
30 maart: Het lazaret zal nu toch komen. De hele dag rijden Rode Kruiswagens. Er zijn 15 meisjes aangeschreven; om 2 uur aanvangen. Vervelend werk. De dames Schipper staan op hun achterste benen. Vanavond om 6 uur opnieuw melden. Er mag nog niets in het klooster worden gepakt.
31 maart: Berichten van kwart voor twaalf zijn pet! Maar de terugtocht van de Duitsers zegt ons genoeg. De Moffen sukkelen door de stad met een stok in de hand. Vannacht veel fietsen gegapt. Bij Rikmanspoel ook nog een varken. De Moffen gebruiken op hun terugtocht veel paarden en wagens. Waarom geen auto’s”.
Vanmiddag hebben Musquito’s een paar vrachtwagens beschoten bij Tiedhof. Een mooi gezicht. Ontzettend laag scheerden ze over de Es bij de watertoren.
April 1945
1 april: Pasen! Maar Pasen zonder zingen, vlöggeln, paasvuur. Ondanks dat een Pasen die ons lang zal heugen.
Vanmorgen tegen half elf komt Johan Grimberg naar buiten stormen, juist toen we nog even in de kerk uit volle borst de Paasliederen wilden zingen. Hij zei dat de tankspitsen al vóór Enschede waren en Haaksbergen, Beckum en Delden bevrijd waren. Bijna niet te geloven. Even later worden deze berichten van alle kanten bevestigd. Om 2 uur belt mijnheer Schulten, die bij ons zo vaak naar de veiligheidstoestand in Enschede heeft geïnformeerd heeft op: “Juffrouw we zijn vrij!!” Hij was buiten zichzelf van blijdschap. “De tanks rollen door de straten en de Engelsen delen maar sigaretten en bonbons uit. De vlag waait van het stadhuis. Alles is oranje, rood, wit en blauw. Het is precies een droom. Ze gaan nu vliegveld Twenthe belegeren. We zijn al helemaal in een vrijheidsstemming.”
Vanmiddag juffrouw van de sik aan de telefoon. Deze vond de toestand hopeloos. Ortskommandant opgekrast. Ootmarsum is feindfrei op doortrekkers na. Het is nog drukker dan gewoonlijk met Pasen. De bruggen over het Twente – Rijnkanaal zijn allemaal kapot.
Wij wachten met smart.
2 april: Op het moment dat ik dit zit te schrijven, is het 12 uur en wacht ik nog steeds op onze bevrijders.
Vanmorgen om acht uur telefoon Oldenzaal. Een juichkreet: “We worden bevrijd. Het is geweldig om te zien. De tanks denderen over het spoor, het is niet te geloven. Alles vlagt. Alles oranje. De tanks worden volgehangen met vlaggen en worden geestdriftig begroet. De Engelsen, hoofdzakelijk Schotten gooien met sigaretten en bonbons.”
Om elf uur waren ze volgens berekening hier zeker. Hoe is het mogelijk zo gauw.
Vanmiddag om één uur bericht: honderden tanks rollen richting Denekamp. Denekamp is bevrijd. Feest!
Ze zitten voor Tilligte en Lattrop. Wij in de vaste overtuiging dat ze hier met een paar minuten zijn. Rood, wit en blauw en oranje voor de dag gehaald. Uitgelaten door het huis dansend. Om ongeveer 2 uur persoonlijk met een Tommy gesproken, maar via de telefoon. “I come to you.” Maar helaas is hij er nog niet. Geweldig interessant.
Ontzettend vervelend dat we niet naar buiten kunnen bellen. De tankcolonne gaat richting Denekamp – Nordhorn en de andere via Lattrop – Noord Deurningen naar Nordhorn.
Ootmarsum wordt vergeten! De hele middag op het gemeentehuis gezeten; alles versierd. Koningin Wilhelmina uit de schuilplaats gehaald. Johan Bloemen en Verhulst naar de Engelsen geweest met bericht van de Burgemeester. Tot 9 uur nog gewacht op het gemeentehuis.
We zitten onder te wachten en te wachten. In Almelo wordt hevig gevochten. Het geschut is hier duidelijk hoorbaar. Naar men zegt is Hengelo ook nog niet vrij.
Gisteravond de Radboudschool en Heinink en Alstede (in Oldenzaal) in brand gestoken.
De bruggen over het kanaal zijn te smal. Er wordt een tank omgedraaid, een ketting om de brug geslagen (tussen Tilligte en Denekamp) en het zaakje wordt eraf getrokken. In 3 kwartier werd een nieuwe brug geslagen en nu rollen de tanks onafgebroken over de brug.
Verschillende mensen zijn naar Deurningen geweest. Het moet geweldig zijn. Het leger is prachtig georganiseerd. Het gaat heel ordelijk en zonder dat geschreeuw en gebrul van de moffenmethode. De jongens klimmen doodeenvoudig op de tanks, rukken de luiken open en geven de Tommy’s oranje en ze krijgen sigaretten en chocolade. Ze zijn allemaal geweldig enthousiast. Er gaan warempel nog Moffen langs.
3 april: Vannacht een hele rij Duitse wagens met paarden hier langs heen. Ze wisten niet waarheen ze gaan zouden. Het is nu acht uur en Lattrop is nu officieel gevallen. Hier nog steeds geen Tommy’s. Ik hoop dat ze vandaag nog komen.
4 april: Ootmarsum bevrijd door de Canadezen en Tommy’s.
(Annie heeft het gebeuren van zeer dichtbij meegemaakt. Ze is waarschijnlijk, met haar dagboek onder de arm gekneld naar de bevrijders toegegaan en heeft een groot aantal handtekeningen laten zetten).
Om ongeveer één uur rolden de eerste Engelse tanks Ootmarsum binnen. Onder luid gejuich van de bevolking. Het was een ogenblik om nooit, nooit meer te vergeten. De hele morgen zaten we te wachten. Want om acht uur was het bekend dat er drie Engelse tanks bij sluis 5 stonden. Om 9 uur werden er drie in Tilligte bij Enkman gesignaleerd en toen ging het erom of ze nu kwamen, of zoals gisteren het geval was ze weer net zo zouden omdraaien. De Ondergrondse was al aardig in de weer. Groep Vasse marcheerde in blauw uniform, witte SG-band om de arm, gewapend met een Engelse sten of ander vuurwapen door de stad. Er kwam zelfs al een vlag uit de dakpannen steken. Alles in rep en roer. De spanning was ontzettend. De NSB-jacht begon door de NBS (Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten). Maar de meeste NSB-ers waren er tussenuit. Kip onder andere was Tweede Paasdag al afgezwaaid.
Om 11 uur kwamen de Engelse tanks, Udes voorop de tank, hier binnenrollen van richting Tilligte. Het kloosterklokje en de stoomfluit van de zuivelfabriek kondigden het ogenblik van onze bevrijding aan. Vlaggen werden uitgegooid en in een ogenblik was het Marktplein stampvol lachende en juichende mensen. De tanks werden bestormd en voor het eerst na 5 jaar werd het Wilhelmus geestdriftig gezongen. Alles was in een ogenblik omgetoverd in oranje, rood, wit, blauw. De Engelsen werden onthaald op gebak en oude klare. De tanks werden versierd met narcissen. Iedereen was buiten zichzelf van blijdschap. Spoedig werden de eerste Amerikaanse sigaretten gerookt. In optocht werden onze bevrijders door de stad geleid.
’s Middags bij Budde gegeten, geen tijd om naar huis te gaan. Op het gemeentehuis werd oranjebitter geschonken en werden oude sigaren gerookt. Koningin Wilhelmina en de portretten van Juliana en Bernhard stonden getooid met oranje voor de ramen van het gemeentehuis.
Om half twee optocht, voorafgegaan door een oranje vlag en serenade gebracht aan….(er werd een aantal adressen van Ootmarsumse leden van de NSB bezocht en daar werden vaderlandse liederen gezongen). “Wij leven vrij, wij leven blij” werd wel honderd keer gezongen.
(Ook later werd uit wraak een NSB-er spottend behandeld door een groep inwoners).
Thuis hadden we steeds Canadezen en Engelsen. Deze waren overal welkom. ’s Avonds bij Rolink gedanst.
5 april: Vanmorgen was de eerste verrassing. Jonkheer von Bönninghausen, ex-burgemeester van Hilversum gepakt door de ondergrondse van Ootmarsum en onder gejuich verwelkomd door de Ootmarsumse burgers. Hij weigerde het Wilhelmus te zingen. (Deze Von Bönninghausen was familie van de vroegere burgemeester van Ootmarsum. Laatstgenoemde was, toen hij in Ootmarsum oneervol uit zijn ambt was gezet, burgemeester van Tubbergen geworden en daarna Commissaris van de Provincie Overijssel. Vervolgens nam hij dienst in het Duitse leger, vocht aan het Oostfront en sneuvelde in Rusland).
Verder op de dag zijn honderden tanks door de Molenstraat gekomen en ook Canadezen lopen hier rond. Jammer dat het weer zo slecht is. Vandaag wel zo’n 20 Canadezen thuis gehad om zich te wassen en eieren te eten, waar ze gek op zijn. Voor eieren worden sigaretten, zeep, koffie, thee en dergelijke geruild. Ze zijn gul met sigaretten. Een fijn pakje Winchester van Roy Smith gekregen. Hij is kok bij de troep die in Hotel Tubantia ingekwartierd is. Bij Kip hebben ze de weck en alles wat te eten was voor de dag gehaald en aan de kant gemaakt. Hier zijn 16 Canadezen ingekwartierd. Jammer dat er geen stroom is: geen radio.
6 april: Vandaag weer veel materiaal hier doorgekomen. Je staat er verbaasd van zo mooi georganiseerd dat dit leger is. De tankspitsen naderen Bremen. Enkele NSB-ers gepakt op het Springendal. Ze worden veel te zacht behandeld. Op de kazerne waar het hoofdkwartier van de NBS is wordt alles in bewaring gezet.
De Canadezen die bij Kip ingekwartierd zijn, eten daar alles op. Kinderen lopen in en uit en krijgen chocola. Vanavond Roy Smith weer op bezoek gehad. Bracht vier pakjes Winchester mee.
8 april: Nog steeds komen vrachtwagens en tanks door Ootmarsum. Verder is alles rustig. Om kwart voor twaalf, voor het eerst sinds onze bevrijding bij Hulsink weer nieuwsberichten gehoord via een luidspreker, zodat iedereen mee kon luisteren. Geen stroom, maar op accu. (Verslag van de verdere gevechten in Twente, zoals in Almelo en Bornerbroek).
De ondergrondse is nog steeds actief. Jammer dat ze de Kippen nog niet hebben. Bij alle NSB-vrouwen staat een wacht voor de deur.
De wagen van de NBS is in Oldenzaal tegen een wagentje van de Canadezen opgevlogen. Canadees dood. Mijnheer Piest zwaar gewond.
9 april: Vanavond bezoek gehad van twee captains, 1 sergeant, 1 fles champagne en 1 fles jenever; het was in orde.
Vandaag verschillende NSB-ers op de kazerne gebracht. Evers (Paus) in het huis van Heupink aan de Westwal.
12 april: Het klooster, Seminarie en hotel Kip herschapen in General Canadian Hospital. Veel gewonden zijn hier reeds binnengebracht.
13 april: Er zijn 75 good girls gevraagd voor een dancing-werving bij Beukers (hotel de la Poste). Echt Amerikaans. Er wordt voor sigaretten, limonade en de verdere benodigdheden gezorgd.
Moeilijkheden met het vorderen van werkmeisjes komen niet meer voor. Ze melden zich bij bosjes. Er worden 17 jongens gevraagd, 130 melden zich.
De Jongensschool is Quarantaine geworden. Verschillende jongens zijn hier al aangekomen. De Engelsen geven suiker, biscuits, puddingpoeder en nog veel meer voor de jongens die vaak zwak en ziek zijn. (Het betrof hier jongemannen die tijdens de oorlog naar Duitsland waren gevoerd om daar in de (oorlogs)industrie te werken. Veelal verzwakt kwamen ze terug naar Nederland en werden eerst in het oosten van ons land opgevangen om aan te sterken).
Gisteravond schrik gehad. Een Duitse lichtkogel achter het huis bij Essink gevallen. Ontzettend licht. In Oldenzaal en Enschede zijn een paar Moffenbommen gevallen. Een echte ploertenstreek.
Nog vergeten te vermelden dat de heer Johannes Andreas Rorink, ex-veldwachter huisarrest heeft gekregen. Sinds woensdag is Udes opperwachtmeester.
14 april: De door de Canadezen opgezette dancing dreigt een blamage te worden. Om 6 uur hadden zich nog maar 10 meisjes gemeld. Niemand was van plan erheen te gaan. De burgemeester die het jammer vond dat onze bevrijders zo teleurgesteld zouden worden, stelde alles in het werk om de avond te doen slagen. Ondanks alles is het gezellig geweest. Er was mooie muziek en er werd fijne koffie met koekjes gepresenteerd.
‘Gevaarlijke’ soldaten
De ouders waren bang voor hun dochters. Soldaten zijn soldaten dacht men. Er zijn heel wat Canadese en Engelse babies gemaakt in de bevrijdingsroes. Zie hieronder ook Annies notitie van 22 april.
15 april: Vanmiddag vergadering gehad in de Quarantaine. De EHBO wordt ingeschakeld om in de keuken en bij de verpleging te helpen. Annie Steinmeijer en Annie Lohuis in vaste dienst. Waarschijnlijk zal het hier in Ootmarsum een ontvangststation worden voor Twente. De villa van de PTT komt er ook bij. (Later vakantieoord PTT en sinds 1999 hotel Wyllandrie).
Vanmorgen in het hospitaal geweest. Hier zijn veel gewonden. Ze worden hier geopereerd of geamputeerd. De niet zwaargewonden worden verder getransporteerd. Zo’n 35 mannelijke personen zijn tewerkgesteld om te helpen. De hele dag rijden de Roode Kruiswagens door de stad.
Voetbalmatch Ootmarsum-Canada. Een mooie wedstrijd. KOSC verloor met 3 – 4.
16 en 17 april: Nieuws van de fronten.
18 april: Vandaag de hele dag op de Kuiperberg geweest. Met de EHBO de hele villa schoongemaakt. Gezellig gewerkt met het hele stel. De Moffen hadden het gebouw in een mooie toestand achtergelaten.
Vanmiddag is een lid van de NBS afdeling SG met militaire eer begraven om 2 uur. Hij was hier gewond aangekomen in het 6e Canadian General Hospital en gisteren overleden. Het was echt indrukwekkend. Voorop twee zwartomfloerste trommen, 4 leden SG en Paddenberg, de dragers NBS. Daarachter Burgemeester, Canadese aalmoezenier Padre File en de dominee en het vuurpeloton.
19 april: De geallieerden zijn nog 30 km van Amsterdam. De Duitsers hebben de dijken van de Wieringermeerpolder doorgestoken. In het westen is de toestand hopeloos. Geen eten. Alles wat er nog is, eten de Moffen op.
Leipzig veroverd. Voorstad van Hamburg bereikt.
20 april: Adolf Hitler viert zijn laatste verjaardag.
Verschillende kampen bevrijd: Buchenwald, Belsen, Neuengamme. De toestand was er verschrikkelijk.
De NBS vandaag erg actief. Kameraad B.W. hier gebracht door de SG. Van Slagharen. Hij moest evenals andere NSB-ers mooi in het gelid naar het werk. Hij ziet er afgetakeld uit.
22 april: Vandaag algemene biddag voor het westen. Via de radio een prachtige Mis-uitzending met predikatie die vooral de vrouwen en meisjes gold die zich afgaven aan de militairen. Vanmiddag voetbalmatch Canada – Weerselo: 3-3.
23 april: Gisteravond knalfuif gehad van de EHBO op de Kuiperberg. Een echte gezellige avond. De Burgemeester, mevrouw, een Engelse officier, een verpleegster van het hospitaal en Kapelaan Hakewessel waren ook uitgenodigd.
De Russen vechten in het centrum van Berlijn. De Britse troepen bestormen Bremen en Hamburg. De strijd in Nederland gaat niet zo voorspoedig.
28 april: De berichten van de fronten zijn geweldig goed. Door Himmler is algemene overgave aangeboden aan Engeland en Amerika, maar niet aan Rusland. Het voorstel is afgewezen. Mussolini geëxecuteerd.
Krantenkoppen News Chronicle 28-4-1945 (archiefnummer 60)
Link-Up
Amerikanen en Russen ontmoeten elkaar bij Torgau aan de Elbe om 16.20 uur op Woensdag 25 April.
Goering has shot himself says Munich diplomat
Bericht over de zelfmoord van Goering
Three direct hits wrecked Hitler’s home
Bombardement of Berchtesgaden
Most fantastic escape story of the war.
Verhaal van een Engelse officier die tot driemaal ter dood veroordeeld werd en heelhuids naar Engeland terug keert.
Petrol ration books ready
Benzine op de bon in Engeland
Housing to be like a military operation
Engeland zit met een gigantisch tekort aan huizen
First tussle is over the permanent chairman
Rusland domineert de United Nations Security Conference. In plaats van een voorzitter wil het 4 roterende voorzitters. Het begin van de verdeling van Duitsland en de koude oorlog.
Buchenwald will haunt M.P.s and peers for years
Bezoek van Engelse regeringsdelegatie aan het concentratie kamp Buchenwald.
20,000 patriots are rounding up the gestapo in Italy
De laatste gevechten in Noord Italië
Tanks 130 miles of Rangoon
Engelse gevechten in zuidoost Azië
29 april: Het westen geholpen. Vliegtuigen brengen voedsel en gooien dat af. Zelfs de Duitsers hielpen daarbij met het opvangen.
30 april: Vandaag H. K. H. Prinses Juliana jarig; 36 jaar. Het is de eerste nationale feestdag die we als bevrijde Hollanders vieren. Alle vlaggen hangen uit, maar op uitdrukkelijk verzoek van de prins wordt er geen feest gevierd, omdat nog zo’n 4 ½ miljoen Nederlanders aan de hongerdood blootgesteld zijn.
Twee inwoners op de kazerne vastgezet. Ze worden verdacht geheime NSB-leden te zijn.
Krantenkoppen Daily Express 30-4-1945 (archiefnummer 61)
Days – or even hours
Onderhandelingen inzake de Duitse overgave
Hitler is dead report
Geruchten over de dood van Hitler
Allies enter Munich
Bezetting van de diverse Duitse steden.
Mob fights to kick Musso’s body
Het verschrikkelijke einde van Benito Mussolini
Searchlight battle in Berlin tube
Duitse troepen zitten vast in het centrum van Berlijn.
War in Italy over: Only be a chase now.
100,000 gevangenen in 20 daags offensief
10,000 perished in the last purge
Sinds de bomaanslag op Hitler op 20 juli 1944, zijn 10,000 Duitsers vermoord in daaropvolgende vergeldingsakties.
Mass bombing of Germany has almost ended
De prijs: 95,000 vliegeniers, 1 miljoen mensen gered
Traitors dig own graves
Het lot van een aantal Franse verraders.
Our commandos find chaos across Elbe
De Nazi’s willen zich overgeven maar wachten op een bevel.
Dutch wave to food bombers
Ondanks Duitse bedreigen droppen Engelse bommenwerpers voedsel af in Nederland waar grote hongersnood heerst.
Japs turn and fight
De oorlog in Azië duurt voort
Mei 1945
2 mei: Hitler is dood!! Vanmorgen officieel bekend gemaakt.
3 mei: Berlijn is overgegeven aan de Russen. Italië heeft gecapituleerd.
In Holland zijn 200 Engelse vrachtwagens beschikbaar gesteld om voedsel te distribueren.
Krantenkoppen De Vliegende Hollander 3-5-1945 (archiefnummer 62)
Berlijn valt – Duitschers in Italie geven zich over
1,000,000 man capituleren – een grootsche overwinning voor de Geallieerde legers onder veldmaarschalk Alexander.
De Russen in Berlijn
Op 2 mei om 14.20 uur heeft het Duitse garnizoen in Berlijn zich eindelijk overgegeven. De stad is volledig in puin geschoten.
Heeresgruppe “C” kapituliert
Artikel in de Duitse taal m.b.t de capitulatie van de diverse Duitse troepen in Italië, Oostenrijk, Berlijn, Hamburg.
Voedsel voor Nederland
Overeenkomst tussen de geallieerde en de Duitse bezetters in Nederland inzake dringende voedsel-voorzieningen ter lucht, ter land en over zee.
Oproep
De Nederlandsche Regering doet een dringend beroep op de burgerbevolking in bezet gebied om een rechtvaardige en snelle verdeling van het aangevoerde voedsel te bevorderen.
Bedrijft geen zwarten handel met het reddend voedsel voor de hongerenden!
Hoe moeilijk het ook moge zijn – onthoudt U van voorbarige demonstraties! De verschijning van Geallieerde vrachtauto’s betekent nog niet dat gij zijt bevrijd. De regering vraagt: zelfbeheersing!
Krantenkoppen Maple Leaf (Canadees) 3-5-1945 (archiefnummer 63)
Germans quit in Italy
Ondertekening van de capitulatie vond plaats in Caserts bij Napels.
Battle for Berlin ended.
De Russen hebben meer dan 70,000 militairen gevangen genomen. Duitsers zijn aan het werk gezet om met de opruiming te beginnen
One fact from confused Reich picture – Hitler died no hero.
In een emotionele radio speech van Groot Admiraal Doenitz wordt de dode Hitler als een martelaar voorgesteld.
Quit in Denmark
De Duitse troepen hebben hun marineschepen ontmanteld en zich overgegeven aan de geallieerden.
Canadians end campaign in Northeasteren Holland
Weinig verzet omdat de meeste bezetters al terug naar Duitsland waren gevlucht. De laatste nesten werden opgeruimd in Delfzijl. Slecht weer en drassige grond belemmerden de opmars van de Canadezen in noordoost Duitsland.
The late Adolf Hitler
Een editoriaal over de toen nog onbevestigde dood van Hitler.
Dutch get food under Virtual Truce.
De Canadezen brengen de eerste 1,000 ton voedsel naar de van honger omkomende Nederlanders in het Westen. Onderhandelingen waren begonnen op 25 April, waar ook Prins Bernhard aan deel nam. De transporten stonden in Brabant klaar en de eerste vrachtauto’s reden het toen nog bezet gebied bij Rhenen binnen.
S.P. Battery, Suddenly front line, Packs too much punch Nazis
Oorlogscorrespondent in Sorgel beschrijft een plotseling tegenoffensief van de Duitsers, veel slachtoffers, maar ook een tweede offensief werd uiteindelijk door de Canadezen afgeslagen.
Unmarked grave in Potter’s field for bullet-riddled body of Benito
Vermoord, ondersteboven opgehangen aan een garage dak en vervolgens weer beschoten. Om verdere agressie tegen te gaan is het lijk in Milaan in een ongemerkt graf geplaatst.
4 mei: Heel Holland bevrijd!!!
We waren juist in de dancing-room, toen de officier ons vertelde: “The war is over.” De stemming werd verhoogd. Iedereen was blij dat het westen nu ook bevrijd was. Op straat werden salvo’s gelost door de NBS en verschillende kruikjes “oude snik” kwamen boven water.
5 mei: Om 8 uur vanmorgen werd de capitulatie van kracht. Holland leeft weer na 5 jaar oorlog. Het Wilhelmus klonk nu voor heel Nederland door de radio. Op de kazerne ging het er mooi toe. Alle NSB-ers moesten aantreden en terwijl het Wilhelmus door de straat klonk, stonden ze met gebogen hoofd en pet in de hand. Drie salvo’s werden gelost.
De Koningin en Prinses Juliana die 2 mei in het zuiden waren gekomen, hoorden het nieuws eveneens via de radio en werden even later door een 1000-koppige menigte toegejuicht.
(Hiermee eindigt het dagboek. Eigenlijk wat abrupt. Midden in een feestroes. Zonder nawoord of nabeschouwing. Maar in feite op dezelfde manier als het begon: toen was het midden in de oorlog. Zonder inleiding)
Krantenkoppen Daily Herald (Engels) 5-5-1945 (archiefnummer 64)
Holland, Denmark and all North-West Germany Ours.
Onvoorwaardelijke overgave op zaterdag 5 mei om 8.00 uur. De nieuwe Führer admiraal Doenitz houdt nog vol in Noorwegen, Czechoslowakije en in een gedeelte van Oostenrijk.
Went to Monty’s caravan
Beschrijft de overgave van de Duitse legerleiding aan Britse veldmaarschalk Montgomery.
Derby day trek from dead city of Hamburg.
Totale desintegratie van de Duitse samenleving met soldaten waarvan de legerleiding zich heeft overgegeven, vluchtelingen die geen onderdak hebben en vrijgelaten krijgsgevangen. Het Engelse leger probeert orde te scheppen in deze chaos.
Pack-in order for a million
De overgave van de Duitse troepen in Italië en west Oostenrijk.
Denmark is free.
Na de dood van Hitler, Doenitz verklaarde de oorlog voort te zetten vanuit Denemarken, een week of zo later was ook dit land bevrijd.
People
Profielschets van Bjorn Prytz, de (neutrale) Zweedse minister in Engeland die een sleutelrol heeft gespeeld in de verschillende onderhandelingen tussen het Nazi regime en de geallieerden.
Nazis must atone NUDAW demands.
Nadat de verschrikkingen van de ‘gruwel’ kampen bekend wordt eist een van de Britse vakbonden dat het hele Duitse en Japanse volk moet boeten en verantwoordelijk is voor vergoedingen.
Tito is wrong about Trieste
Volgens de Joegoslaven was Triest niet bevrijd door de Nieuw Zeelanders en dat de Duitsers zich niet hebben overgegeven aan generaal Freyberg. De stad was bevrijd door de Joegoslaven en er was geen Duitser meer over die zich kon overgeven.
Took Rangoon – then the army came
De stad was zo snel veroverd door admiraal Mountbatten dat de Japanners geen tijd hadden om de haveninstallaties op te blazen. Binnen een paar dagen kan deze nu weer gebruikt worden.
Evatt has plan for colonies
Australië heeft een in de VN leidende rol genomen inzake het lot van de in beslag genomen territoria. Australië stelt een bewindvoerdersstelsel voor met duidelijke richtlijnen en doelstellingen.
Krantenkoppen The People (Engels) 5-5-1945 (archiefnummer 65)
Last Nazi armies are ready to give in
Duitse troepen overdenken hun posities in Noorwegen en Centraal Europa, ondanks de oproep van Doenitz om door te vechten.
T.A.F crews sign off in the west.
De laatste schoten aan het westelijke front kwamen van de vliegtuigen van het 2e Britse T.A.F. Resulterend in zware verliezen onder terugtrekkende Duitse troepen.
Road is open to Singapore
Na de overwinningen in Burma zijn Britse troepen onderweg naar Singapore. De Japanse bezetting in zuidoost Azië kan in een korte tijd over zijn.
Czech uprising report
De verzetsbeweging in Czechoslowakije is begonnen met een opstand, vooral in en rond Moldavië.
The Nazi radio lies to the last.
De Duitse radio zegt niets over de onvoorwaardelijke overgave in het westen en praat uitsluitend over vredesonderhandelingen. De radio blijft oproepen tot de allang verloren strijd in het oosten tegen de Russische Bolsjewieken.
Let’s talk it over
Editoriaal over de overwinningen.
Help them fade away.
Waar zijn de Britse fascisten die het hoog hadden over de Duitse, Italiaanse en Spaanse fascistische bewegingen, nu het nieuws over de kampioen duidelijk begint te worden.
Allies must now destroy the Hitler myth
De snelle ontwikkelingen laten grote gaten open voor vragen zoals: Hitler ontloopt zijn ondervraging en bestraffing; wat zat er achter hem. Ontlopen anderen bestraffing. Kan er een Hitlerverering ontstaan.
Don’t send freed Pows to Japan.
Er gaan stemmen op tegen de plaatsing van vrijgelaten krijgsgevangenen aan het Japanse front. Deze mensen hebben al te veel meegemaakt.
500 men hid in jail camp
Met de oprukkende Britse troepen in zicht bevalen Duitse kampbewaarders in Marlag en Milag Nord (Bremen) de krijsgevangen om naar Lubeck te marcheren. 500 Doken onder en werden zodoende bevrijd.
Can return now to invasion coast.
Geëvacueerde Engelsen kunnen terugkeren naar hun huizen aan de oostkust.
Heroes of the thin blue line
Achtergrondverhaal over de mariniers en hun schepen.
Carter got them all for England.
Verslag over de voetbalwedstrijd Wales-Engeland 2-3 en een volle pagina met andere sportverslagen.
Monty’s own story of the surrender.
Verslag van een persconferentie tussen veldmaarschalk Montgomery en 50 oorlogscorrespondenten.
Arnhem secret revealed
Verslag over de Nederlandse verzetsbeweging die na de slag om Arnhem, de geallieerde soldaten onderdak verschafte en samen met hen de strijd ondergronds doorzette.
This was the Danes first day of freedom.
De eerste dag in vrijheid met verslagen over de nieuwe plannen die de koning en de regering voor dit land hebben opgesteld.
Japan hit 3 times in one day
Voor het eerste zijn er drie aanvallen in een dag op Japan uitgevoerd.
Where Hitler used to hide.
Het geheime ondergrondse hoofdkwartier van de Duitse generale staf in Berlijn is intact veroverd door de Russen.
Hermans Politieverklaring (archiefnummer 46)
Ootmarsum, 8 Juni 1945.
Aan de Afd. Politieke Recherche
OLDENZAAL
Ondergeteekende, BUDDE, Herman Petrus Theodoor, oud 24 jaar ambtenaar ter secretarie te Ootmarsum, deelt U beleefd het volgende mede:
“Op 9 Juni 1943 werd ik als verdacht van sabotage en schending van een ambtsgeheim i.v.m. de inlevering van radiotoestellen en radioregisters, door politieambtenaren uit Oldenzaal, op het gemeentehuis te Ootmarsum gearresteerd en naar het concentratiekamp Vught gebracht. Vervolgens werd ik op 10 September ’43 vanuit dit concentratiekamp overgebracht naar de strafgevangenis te Utrecht, alwaar ik verbleef tot 2 November ’43. Op laatst gemelden datum kwam mijn zaak voor het Duitsche Obergericht te Den Haag, welke instantie mij na verhoor voorwaardelijk in vrijheid stelde.
De S.D. te Enschede deelde mij enkele dagen later mede dat ik mijn plaats als ambtenaar ter secretarie onwaardig was en dat zij nog verdere interesse bij me had. Eenigen tijd later ontving ik van het Arbeidbureau te Enschede een oproep om aldaar te verschijnen. Op 14 Januari 1944 was n.l. door het Obergericht te Den Haag de aanklacht tegen mij ingetrokken.- Daarna werd ik herhaalde malen opgeroepen door het A.B. te Oldenzaal, waar de N.S.B. leider Dijksma mijn bemiddeling zelf ter hand nam. Nadat ik hem meerdere malen naar de oorzaak van mijn uitzending naar Duitschland gevraagd had, deelde deze mij mede dat dit geschiedde op bevel van een “zekere” Duitsche instantie te Enschede. (volgens mijn overtuiging de S.D.)
Naar ik van den Heer Mos, plv.v. leider van het A.B. te Oldenzaal vernam, werd in deze kwestie zoo goed als zeker tusschen de burgemeester van Oldenzaal, genaamd Weustink, de leider Dijksma te Oldenzaal en de S.D. te Enschede, onder één hoedje gespeeld.
De Heer Mos vertelde mij dat de bemiddeling naar Duitschland van personen uit de gemeente Ootmarsum in zijn geheel behandeld werd tusschen genoemden leider Dijksma in overleg met de N.S.B. burgemeester Weustink, welke voor 1942 gemeente-secretaris was te Ootmarsum. Reeds meerdere malen ben ik door genoemden burgemeester Weustink op een lijst van personen geplaatst, afkomstig uit de gemeente Ootmarsum, die “zonder eenig bezwaar” in Duitschland te werk gesteld konden worden. De laatste lijst (die ik destijds van den Heer Mos ter inzage gehad heb) bestond uit ca. 20 personen, allen uit de gemeente Ootmarsum, die, na ingesteld onderzoek door den plv. v. leider de heer Mos, geen van allen voor uitzending in aanmerking kwamen.
Bedoelde lijst was geschreven, met een schrijfmachine van de secretarie der gemeente Oldenzaal, terwijl de laatste naam (ik meende: H.J.Sijtsma, Ootmarsum), met inkt geschreven was en waarin ik het handschrift van burgemeester Weustink herkende.
Daar deze N.S.B. burgemeester steeds achter de schermen werkte kan ik geen bewijzen tegen hem aantoonen. Wel staat echter vast dat Weustink de grootst mogelijke medewerking verleend heeft aan de wegsleeping van Ootmarsumsche mannen naar Duitschland. Dit zou de Heer Mos, thans wnd. Burgemeester van Losser eventueel kunnen bevestigen.
Op 14 April 1944 te 23.30 uur werd ik in mijn huis te Ootmarsum door de landwacht, afd. Oldenzaal, bestaande uit 5 man, waarvan er 3 gewapend waren met pistool en twee met een jachtgeweer, gearresteerd. Volgens zeggen van een hunner, die door de anderen met “commandant” werd aangesproken, geschiedde deze arrestatie op “bevel van hooger gezag” en waren hem de redenen niet bekend. Ik werd naar het gemeentehuis te Ootmarsum gebracht en hier onder bewaking gesteld van den post-commandant der Marechaussee Rorink, waarna ik vervolgens na verloop van een half uur op transport werd gesteld naar Oldenzaal en aldaar op het politiebureau werd ingesloten. Volgens de dienstdoende wachtmr. De Heer v/d Weerd aldaar, werd door den N.S.B. burgemeester Weustink van Oldenzaal geregeld telefonisch geïnformeerd of ik reeds was ingesloten en werden hem consignes gegeven om scherpe bewaking in te stellen.
Ook is door den post-commandant te Ootmarsum, den heer Rorink, bij burgemeester Weustink geïnformeerd wat men met mij moest doen, waarop deze ten antwoord kreeg dat ik ten spoedigste naar het politie-bureau ten Oldenzaal moest worden overgebracht. (Hieromtrent zou de heer Rorink eventueel gehoord kunnen worden). Op Maandagmorgen 17 April 1944 werd ik door twee leden van de Landwacht naar het Arb. Bureau te Oldenzaal gebracht en leidde men mij naar den N.S.B. leider Dijksma. Onmiddellijk vroeg ik hem waarom men mij had laten arresteeren, waarop hij antwoordde: “Voor uitzending naar Duitschland. “Ik zeide hem toen dat ik dit een schandalige manier van bemiddeling vond, waarop ik ten antwoord kreeg: “Het is Uw eigen schuld. U tracht U op alle mogelijke manieren aan den arbeidsinzet naar Duitschland te onttrekken, u bent onwillig en wordt daarom thans weggebracht. U kunt nog van geluk spreken dat U niet naar Amersfoort in het concentratiekamp gebracht wordt.”
Die zelfden dag werd ik te ongeveer 11 uur onder geleide van 3 landwachters per trein naar Duitschland gebracht.”
- Na de oorlog werd Weustink direct opgepakt en op 27 januari 1947 werd hij tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld. In het officiële verslag van de rechtszaak wordt Hermans affaire ook aangehaald. Onder aanklacht nummer 28 staat vermeldt: “Hulp of steun verleend aan den vijand, door op te dragen H.P.Th Budde te Ootmarsum, die was ondergedoken te arresteren, en, nadat dit was geschied, bij een politieagent te Oldenzaal te vragen, of de arrestatie reeds was geschied, en zoo je, de persoon streng te bewaken”
Vervolg: Van Twente naar Brabant